Lối đi cho hội họa truyền thống thời đại 4.0 – câu chuyện từ họa sĩ Lân Vũ
Tiên Trần
Trong kỷ nguyên công nghệ 4.0, nghệ thuật số, trí tuệ nhân tạo, triển lãm thực tế ảo trong mỹ thuật đang tạo ra những làn sóng đổi mới chưa từng có. Việc thưởng thức và sở hữu các tác phẩm giờ đây có thể chỉ cần một cú chạm trên màn hình. Vậy họa truyền thống liệu có còn chỗ đứng trong dòng chảy công nghệ hiện đại? Đó không chỉ là nỗi băn khoăn của người làm nghệ thuật, mà còn là mối quan tâm của bất cứ ai yêu văn hóa Việt. Trong cuộc trò chuyện với họa sĩ Lân Vũ – người dành nhiều năm tâm huyết cho tranh sơn mài truyền thống, chúng tôi tìm thấy một góc nhìn mới, nơi công nghệ không đối lập, mà trở thành cầu nối để truyền thống tiếp tục lan tỏa.
Hội họa truyền thống Việt Nam mang linh hồn dân tộc với những đặc trưng khó lẫn. Điển hình như tranh sơn mài, tranh lụa đều ra đời từ những chất liệu gắn liền với thiên nhiên và đời sống của cha ông ta. Trong mỗi tác phẩm, người ta lại bắt gặp đâu đó chất sơn mài với sắc son, vàng, bạc, vỏ trứng, vỏ trai quen thuộc, mộc mạc.
Những đề tài quen thuộc được phác họa trong hội họa truyền thống thường là phong cảnh làng quê, nhịp sống thôn dã, tín ngưỡng dân gian, thiên nhiên đất trời… rất đỗi quen thuộc, gần gũi, khiến dòng tranh truyền thống vẫn luôn được giữ gìn, phát triển qua nhiều giai đoạn của lịch sử. Bố cục của tranh hài hòa, đường nét uyển chuyển, sắc màu trầm mặc cùng những khoảng trống “biết nói” tạo nên tinh thần Á Đông đặc trưng.
Khi công nghệ 4.0 bùng nổ, nhiều người lo lắng hội họa truyền thống, cụ thể là tranh sơn mài bị nghệ thuật số lấn át. Thế nhưng, theo họa sĩ Lân Vũ: “Sẽ không có điều đó xảy ra. Mỗi loại hình nghệ thuật đều có giá trị riêng. Tranh sơn mài truyền thống là vật chất hữu hình, có chất cảm mà màn hình không thể thay thế. Điều quan trọng là nghệ sĩ phải kể lại câu chuyện truyền thống bằng ngôn ngữ mới”.
Theo anh, công nghệ không phải đối thủ. Trái lại, đó chính là cơ hội để nghệ thuật Việt đi xa hơn. Bởi công nghệ cho phép tác phẩm truyền thống vượt khỏi giới hạn không gian và thời gian. Một bức sơn mài có thể được số hóa, trưng bày trong không gian ảo, để bất kỳ ai ở bất cứ đâu cũng có thể tiếp cận. “Truyền thống là linh hồn, công nghệ chỉ là phương tiện” – họa sĩ Lân Vũ nhấn mạnh. Nếu biết tận dụng, nghệ thuật Việt có thể bước ra thế giới mà vẫn giữ nguyên cốt cách.
Trường hợp họa sĩ Lân Vũ, anh chọn tranh sơn mài làm lối đi riêng. Thay vì chỉ dừng lại ở kỹ thuật cổ điển, anh không ngừng tìm cách thổi vào tác phẩm hơi thở của thời đại. Lấy cảm hứng từ những hình ảnh quen thuộc như mái đình, con trâu hay dòng sông…, anh đã khéo léo phá vỡ khuôn khổ cũ. Có khi anh sử dụng bố cục mở để ánh nhìn của người xem được tự do lan tỏa, có khi kết hợp gam màu đối lập nhằm tạo điểm nhấn đặc biệt giữa cổ điển và đương đại. Nhiều tác phẩm của anh vẫn giữ trọn tinh thần sơn mài truyền thống, nhưng được diễn đạt theo hướng trừu tượng, mang nhịp điệu mới mẻ. Một nghệ sĩ vừa trung thành với chất liệu truyền thống, giữ gìn bản sắc nghệ thuật Việt, vừa dũng cảm bước ra khỏi lối mòn để kết nối với thế giới hôm nay.
Khi nói đến việc kết hợp nghệ thuật số và hội họa truyền thống, họa sĩ Lân Vũ không xem đó là một sự thỏa hiệp, mà là bước tiếp nối tự nhiên của sự sáng tạo. Anh tin rằng, một tác phẩm sơn mài vốn cần nhiều tháng, thậm chí nhiều năm để hoàn thành, nay có thể được bảo tồn dưới dạng dữ liệu số sẽ trở thành di sản theo thời gian. Công nghệ còn giúp anh thử nghiệm những khả năng mới trong sáng tác như phác thảo trên nền tảng kỹ thuật số để thử phối màu, kiểm chứng bố cục trước khi đặt tay vào chất liệu thật.
Trong nhiều triển lãm gần đây, họa sĩ Lân Vũ không chỉ trưng bày tranh theo lối thông thường, mà còn thử nghiệm ứng dụng công nghệ. Các tác phẩm được quét 3D, đưa vào không gian thực tế ảo. Người xem có thể tham quan triển lãm bằng điện thoại, thậm chí trải nghiệm qua kính VR. Nhờ vậy, hội họa truyền thống không còn bị giới hạn trong phòng trưng bày mà có thể đến với đông đảo công chúng ở khắp mọi nơi chỉ bằng một liên kết trực tuyến.
Theo họa sĩ Lân Vũ, sự kết hợp giữa truyền thống và công nghệ chính là hai mạch nguồn hội tụ. Truyền thống trao chiều sâu văn hóa và cảm xúc, công nghệ đem đến những công cụ để lan tỏa truyền thống. Và chính sự giao thoa này đã mở ra một lối đi đầy hứa hẹn cho hội họa truyền thống Việt Nam trong thời đại 4.0.
“Công nghệ là bàn đạp để nghệ thuật truyền thống bứt phá” – họa sĩ Lân Vũ chia sẻ. Với anh, thế hệ họa sĩ hôm nay cần để nghệ thuật truyền thống kết hợp công nghệ một cách linh hoạt để các tác phẩm bay xa hơn, thay vì lo sợ bị lấn át.
Họa sĩ Lân Vũ cho rằng, lối đi cho hội họa truyền thống thời đại 4.0 gắn với ba từ khóa quan trọng, đó là giữ gốc, đổi mới và lan tỏa. Giữ gốc chính là điểm tựa quan trọng để hội họa truyền thống không đánh mất bản sắc Việt. Khi công nghệ phát triển, nhiều người dễ rơi vào vòng xoáy chạy theo cái mới. Như họa sĩ nhắc nhở, nghệ thuật chỉ bền lâu khi có linh hồn. Và linh hồn ấy nằm trong bản sắc văn hóa Việt – thứ được chắt lọc qua ngàn năm. Từ chất liệu quen thuộc như sơn ta, vỏ trứng, vỏ trai trong tranh sơn mài cho đến tơ tằm mềm mịn trong tranh lụa vẫn giữ nguyên được vai trò cốt lõi. Chính sự gắn bó với gốc rễ văn hóa này sẽ giúp tác phẩm lưu giữ linh hồn dân tộc và tạo nên dấu ấn riêng không thể hòa lẫn.
Khi đã giữ vững được phần “gốc”, việc đổi mới lại là bước đi cần thiết để nghệ thuật truyền thống bắt nhịp kịp với thời đại. Những hình ảnh quen thuộc như mái đình cổ hay làng quê có thể được thể hiện bằng nhịp điệu trừu tượng để mở ra những cách nhìn mới. Qua đó, các họa sĩ có thể kể lại câu chuyện xưa bằng ngôn ngữ hiện đại, đầy sức sống mới.
Khi kết hợp giữa bản sắc và sự đổi mới, lan tỏa là mục tiêu cuối cùng để giá trị nghệ thuật Việt vượt ra ngoài biên giới. Với sự hỗ trợ của công nghệ, từ triển lãm ảo đến các nền tảng trực tuyến, tranh truyền thống có cơ hội tiếp cận gần hơn với công chúng trên toàn cầu. Những sáng tác mang hồn Việt vì thế không chỉ dừng lại ở phạm vi trong nước, mà còn trở thành nhịp cầu văn hóa, đưa nghệ thuật hội họa truyền thống thời 4.0 gần hơn với bạn bè quốc tế.
Từ câu chuyện của họa sĩ Lân Vũ cho thấy hội họa truyền thống không đứng yên trong hoài niệm, mà đang tự tìm cho mình nhịp thở mới giữa thời đại công nghệ. Giữ vững căn cốt văn hóa, mở rộng cách biểu đạt và lan tỏa giá trị bằng công nghệ – đó không chỉ là con đường của một họa sĩ, mà còn là hướng đi cần thiết để nghệ thuật Việt bước ra thế giới.
- Không gian nghệ thuật LanVu Gallery nơi trưng bày các sáng tác của họa sĩ Lân Vũ cùng nhiều họa sĩ tên tuổi khác
- Họa sĩ Lân Vũ bên một tác phẩm hội họa
- Gặp gỡ và giao lưu cùng đoàn nghệ sĩ sơn mài Lee Hyeon Seung (Hàn Quốc)
