Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội tổ chức Chương trình ‘Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa’ mang đậm dấu ấn Tết Đoan Ngọ cung đình.
Ngày 21/6 (ngày mùng 4 tháng 5 Âm lịch), Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội phối hợp Hội Di sản văn hóa Thăng Long tái hiện nghi lễ tiến phẩm, dâng hương lên các vị tiên đế và nghi lễ ban quạt. Đây là hai trong bốn nghi lễ Tết Đoan Ngọ quan trọng của triều đình thời Lê Trung hưng.
Tại chương trình, PGS. TS Trần Đức Cường – Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho biết, Tết Đoan Ngọ hay còn được gọi là tết Đoan Dương, thường được tổ chức vào giờ Ngọ, ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hằng năm. Đây là một ngày tết truyền thống của một số quốc gia Đông Á.
 |
| Quang cảnh Tết Đoan Ngọ xưa tại Hoàng thành Thăng Long. (Nguồn: Báo Văn hóa) |
Trong văn hóa cổ truyền Việt Nam, Đoan Ngọ được xem là một trong những dịp lễ tết quan trọng bậc nhất. “Đoan” có nghĩa là mở đầu, “Ngọ” là khoảng thời gian từ 11h đến 13h, ăn Tết Đoan Ngọ là ăn vào buổi trưa. Đoan Ngọ là lúc mặt trời ở gần trái đất nhất.
Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn được gọi là “tết giết sâu bọ”. Hiểu đơn giản, đây chính là ngày phát động bắt sâu bọ, tiêu diệt bớt các loài sâu bệnh gây hại cho cây trồng. VÌ vậy, ở Việt Nam ta cứ đến ngày mùng 5 tháng 5 hàng năm, từ chốn cung đình hoa lệ, tôn nghiêm cho đến những miền quê mộc mạc đều hân hoan đón tết.
Trong cung đình, Tết Đoan Ngọ là lễ thường triều, hoàng đế/nhà vua chịu mệnh trời thực hiện một số nghi lễ như cúng tế các tiên đế, báo hiếu bậc sinh thành, ban yến và ban quạt cho văn võ bá quan, với mong ước ban phúc lành, ban sức khỏe, bình an cho muôn nhà.
Tết Đoan Ngọ diễn ra đúng vào lúc thời tiết nóng nực, chiếc quạt là vật dụng làm mát vô cùng thiết yếu, nên ngoài ban yến, nhà vua còn tiến hành ban quạt.
Quạt được ban cho các hoàng thân, văn võ bá quan, bính lính, nô tì, tiểu giám… và còn được cung tiến vào văn miếu, vũ miếu. Ân điển ban quạt thể hiện sự quan tâm, chăm lo đặc biệt đến thần dân với ý nghĩa nhân văn là ban “Phúc lành, Sức khỏe, Bình an”.
Ngoài dân gian, Tết Đoan Ngọ cũng có những phong tục hết sức độc đáo như dâng cúng sản vật của mùa Hạ lên ông bà tổ tiên, dùng thức ăn để “diệt sâu bọ” trong người, hái lá làm thuốc nam vào giờ ngọ, đeo bùa và chỉ ngũ sắc, dùng lá nhuộm móng tay móng chân, mặc áo dấu, bôi rượu hùng hoàng cho trẻ con, treo con giáp tết từ ngải cứu, khảo cây…
Việt Nam là xứ nóng, tháng 5 lại là mùa nóng càng tạo điều kiện cho các loài sâu bọ, vi trùng phát triển làm hại mùa màng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.
Vì thế, con người phải tìm cách chống lại cái nóng và phòng dịch bệnh thông qua các món ăn, thức uống, đồ dùng. Phong tục tốt đẹp này đã đi vào kho tàng văn học Việt Nam.
Chương trình Tết Đoan Ngọ tại Hoàng thành Thăng Long bao gồm hai hoạt động chính là trưng bày và thể nghiệm nghi lễ cùng với không gian “check in” lung linh, cổ kính.
Các nghi lễ của hoàng cung trong ngày Tết Đoan Ngọ thời Lê lần đầu tiên được Trung tâm trưng bày diễn giải một cách có hệ thống, sinh động và chân thực thông qua hệ thống pano, tranh vẽ, đặc biệt là phỏng dựng không gian cung đình trầm mặc cung kính, thiên tử uy nghi ngự trên ngai rồng thiết triều, đề thơ lên quạt và truyền ban thưởng quạt cho các quan.
Ngoài ra, khu trưng bày Tết Đoan Ngọ truyền thống thường niên với những phong tục độc đáo của người dân kinh thành Thăng Long xưa như tục đeo túi thơm, buộc chỉ ngũ sắc, bôi hùng hoàng cho trẻ em, tục hái lá thuốc vào giờ ngọ, tục kết ngải hình con giáp,… vẫn được duy trì thông qua việc tái hiện hình ảnh thu nhỏ của phố Hàng Quạt, Hàng Mụn, Hàng Thuốc.
Nguồn tin: Trải nghiệm Tết Đoan Ngọ xưa tại Hoàng thành Thăng Long (baoquocte.vn)
